Αντίο Διονύση!

Σήμερα, 21 Οκτωβρίου 2025, έσβησε η φωνή που μας συντρόφεψε στα πιο ανήσυχα, φωτεινά και μελαγχολικά μας χρόνια — ο Διονύσης Σαββόπουλος.

Ο τραγουδοποιός που έβαλε λέξεις και ήχους στα όνειρα μιας γενιάς που δεν χωρούσε στα καλούπια.

Ήταν τότε που η εφηβεία μας βούιζε από ερωτήσεις και οι δρόμοι της πόλης μύριζαν αλλαγή.

Στα κασετόφωνα έπαιζε το Φορτηγό, το Περιβόλι του Τρελλού, ο Μπάλλος, κι εμείς, καθισμένοι στα παγκάκια ή στα φοιτητικά δωμάτια, μαθαίναμε απ’ έξω τους στίχους, σαν να ’ταν ψαλμοί μιας άλλης εκκλησίας — της ελευθερίας.

Ο Σαββόπουλος δεν τραγουδούσε απλώς. Μας μύησε σε μια γλώσσα αλλιώτικη, όπου ο έρωτας, η ειρωνεία και η ιστορία γίνονταν ένα.

Θυμάμαι τα καλοκαίρια που έφτανε η φωνή του απ’ το ραδιόφωνο, ανακατεμένη με το θρόισμα των φύλλων και το παράπονο των θαλασσινών βραδιών.

Θυμάμαι τις συναυλίες του, όπου χιλιάδες στόματα τραγουδούσαμε μαζί:

«Ας κρατήσουν οι χοροί, κι η χαρά να μας μείνει…»

Κι ήταν σαν να κρατιόταν στ’ αλήθεια, για λίγο, η χαρά μέσα στη νύχτα.

Μας συντρόφεψε όταν όλα γύρω έμοιαζαν δύσκολα, τότε που οι στίχοι έπρεπε να είναι γρίφοι για να περάσουν τη λογοκρισία, κι όμως εμείς καταλαβαίναμε — γιατί πίσω από κάθε αλληγορία του, χτυπούσε η καρδιά μας.

Μας έμαθε πως το ελληνικό τραγούδι μπορεί να είναι σκέψη, ποίηση, δρόμος και γιορτή μαζί.

Τώρα που έφυγε, νιώθω πως σιγεί ένα κομμάτι από τη φωνή της δικής μας ζωής.

Κι όμως, καθώς γράφω αυτές τις γραμμές, μου έρχεται να χαμογελάσω — γιατί κάπου, στο βάθος του χρόνου, συνεχίζει να ακούγεται:

«Μην το πεις ποτέ, η ζωή είναι αλλού…»

Αντίο, Διονύση.

Οι χοροί θα κρατήσουν. Για σένα, και για τα χρόνια που μας χάρισες.

«Ο πλούτος των λίγων, η πρόκληση των πολλών»

Στην εποχή της υπερσυγκέντρωσης πλούτου, οι αριθμοί σοκάρουν: λίγοι άνθρωποι κατέχουν περισσότερα από όσα κατέχει η μισή ανθρωπότητα μαζί. Από τον Έλον Μασκ μέχρι τις μεγάλες οικονομικές ελίτ της Ευρώπης και της Ελλάδας, η ανισότητα γίνεται όχι μόνο οικονομικό αλλά και κοινωνικό και πολιτικό ζήτημα. Αυτό το άρθρο εξετάζει πώς η συγκέντρωση πλούτου επηρεάζει τον κόσμο, ποιος είναι ο ρόλος των σοσιαλδημοκρατικών πολιτικών στην Ευρώπη και στην Ελλάδα και τι πρέπει να κάνουν το ΠΑΣΟΚ και οι προοδευτικές δυνάμεις για να επαναφέρουν τον λαϊκό ριζοσπαστισμό στην πολιτική σκηνή.

Στο παγκόσμιο επίπεδο η περιουσία του Έλον Μασκ, που πλησιάζει τα 500 δισεκατομμύρια δολάρια, αποτελεί σύμβολο της ακραίας οικονομικής ανισότητας. Το 1% του πληθυσμού ελέγχει σχεδόν το μισό παγκόσμιο πλούτο, ενώ το 50% μοιράζεται λιγότερο από το 2%. Όταν η οικονομική δύναμη συνδυάζεται με τεχνολογική κυριαρχία, οι αποφάσεις ενός ατόμου επηρεάζουν όχι μόνο τις αγορές, αλλά και το μέλλον ολόκληρης της ανθρωπότητας.

Στην Ευρώπη, η ανισότητα παραμένει σημαντική παρά τα ισχυρά κοινωνικά δίκτυα. Το top 10% κατέχει πάνω από το 50% του πλούτου στις περισσότερες χώρες. Οι πολιτικές λιτότητας και η οικονομική συγκέντρωση ενισχύουν τη δυσαρέσκεια. Τα σοσιαλδημοκρατικά κινήματα προσπαθούν να εξισορροπήσουν τις ανισότητες μέσω προοδευτικής φορολογίας, κοινωνικής πρόνοιας και δημόσιων υπηρεσιών, διασφαλίζοντας ότι η ανάπτυξη ωφελεί ευρύτερα στρώματα της κοινωνίας.

Στην Ελλάδα, οι οικονομικές ανισότητες παραμένουν έντονες. Το top 1% συγκεντρώνει μεγάλο μέρος του πλούτου, ενώ πολλοί νέοι και εργαζόμενοι έχουν περιορισμένες ευκαιρίες. Το ΠΑΣΟΚ και οι προοδευτικές δυνάμεις καλούνται να παίξουν στρατηγικό ρόλο: η υπεράσπιση της κοινωνικής δικαιοσύνης και η δίκαιη κατανομή πόρων είναι μονόδρομος αν θέλουν να αναπτύξουν ένα λαϊκό ριζοσπαστισμό και να επανέλθουν στην εξουσία.

Η συγκέντρωση πλούτου δεν είναι μόνο οικονομικό ζήτημα: είναι πρόκληση για τη δημοκρατία, για την κοινωνική συνοχή και για το μέλλον της πολιτικής. Η ισχυρή παρουσία των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων στην Ευρώπη και του ΠΑΣΟΚ στην Ελλάδα αποτελεί μονόδρομο για να επαναφέρουν την ισορροπία και να οικοδομήσουν έναν σύγχρονο λαϊκό ριζοσπαστισμό. Ο πλούτος των τρισεκατομμυριούχων δεν αφορά μόνο τους λίγους. Αφορά όλους μας, και η αντιμετώπισή του είναι ευθύνη για ολόκληρη την κοινωνία.

Τέμπη 2023: Το Ρήγμα, η Δίκη και ο Αγώνας για το Κοινό Συμβόλαιο!

Η τραγωδία των Τεμπών δεν ήταν απλώς ένα δυστύχημα. Ήταν ένα σεισμικό ρήγμα που σχίζει το κοινωνικό και πολιτικό τοπίο, αφήνοντας πίσω του όχι μόνο πένθος, αλλά ένα βαθύ, ανοιχτό τραύμα: την πληγωμένη εμπιστοσύνη μιας κοινωνίας που απαιτεί λογοδοσία. Το δικαίωμα των οικογενειών στην αλήθεια είναι το αδιαπραγμάτευτο αίτημα για αποκάλυψη και δικαιοσύνη, η φωνή που δεν ανέχεται άλλη ασάφεια.

Αυτή η φωνή, όμως, κινδυνεύει να πνιγεί σε έναν καταιγισμό πολιτικών αντιπαραθέσεων. Στο επίκεντρο, τα κενά, οι παραλείψεις, οι καθυστερήσεις και τα λάθη από πλευράς κυβέρνησης και θεσμών δημιούργησαν ένα πεδίο αμφιβολιών και υποψίας βαθιάς συγκάλυψης. Αυτά τα αντικειμενικά γεγονότα δημιούργησαν την εντύπωση ενός κράτους που προστατεύει τον εαυτό του και όχι την αλήθεια. Παράλληλα, η πολιτική εργαλειοποίηση της τραγωδίας μετατρέπει το δικαστικό αίτημα σε όπλο για ίδιον όφελος. Το αποτέλεσμα είναι μια τοξική αντιπαράθεση μεταξύ δύο αφηγημάτων – του «ανθρωπίνου λάθους» και του «εγκλήματος» – όπου η πλειοψηφία που αναζητά ψύχραιμες απαντήσεις δεν βρίσκει χώρο.

Σε αυτό το δηλητηριωδές κλίμα, η επίκληση «αφήστε τη Δικαιοσύνη να μιλήσει» ακούγεται κενή. Όταν η εμπιστοσύνη στους θεσμούς έχει διαβρωθεί από συστημικές αδράνειες, αυτή η φράση μοιάζει λιγότερο με υπόσχεση και περισσότερο με προπέτασμα καπνού. Έτσι, η Δικαιοσύνη, ο αμερόληπτος διαιτητής, μετατρέπεται σε κύριο κατηγορούμενο. Αυτή η μετατόπιση είναι ίσως η πιο επικίνδυνη πτώση: η διάβρωση της πίστης στο ίδιο το κράτος δικαίου.

Όμως, η βαθύτερη κρίση παραμένει η ηθική. Η ελληνική κοινωνία δεν είναι ξένη στην πόλωση – την έχει ζήσει και ιστορικά, και στο πιο πρόσφατο παρελθόν, με την οικονομική κρίση και τα μνημόνια, με γνωστά πλέον οδυνηρά αποτελέσματα. Αυτή η συσσωρευμένη δυσπιστία λειτουργεί τώρα ως επιταχυντής. Αν η κοινωνία πειστεί ότι «όλοι συγκάλυψη κάνουν» και ότι «κανένα δικαστήριο δεν είναι ανεξάρτητο», τότε έχουμε περάσει το σημείο χωρίς επιστροφή. Αυτό σημαίνει την κατάρρευση του κοινού συμβολαίου – της θεμελιώδους πίστης ότι, παρά τις ατέλειές του, το πολιτικό σύστημα παραμένει το τελευταίο καταφύγιο δικαιοσύνης. Αν αυτό το θεμέλιο υπονομευτεί, τότε το κενό που αφήνει γεμίζει με ωμή οργή, αυθαίρετη καταδίκη, και ο κίνδυνος κοινωνικής αποσύνθεσης γίνεται πιο πραγματικός από ποτέ.

Η υπόθεση των Τεμπών, δεν είναι απλά μια δικαστική διαδικασία. Είναι ο καθρέφτης που μας ρωτά: Μπορεί αυτή η κοινωνία να αντιμετωπίσει την κρίση της χωρίς να βυθιστεί στο χάος; Το πραγματικό διακύβευμα ξεπερνά κατά πολύ την απονομή δικαιοσύνης για ένα δυστύχημα. Αφορά τη διαφύλαξη της ίδιας της έννοιας της Δικαιοσύνης και της δυνατότητας για έναν κοινό βίο. Το ρήγμα στα Τέμπη είναι πλέον και ρήγμα μέσα μας, και η επούλωσή του περνά μέσα από την αναζήτηση της αλήθειας χωρίς προκαταλήψεις και χωρίς φόβο.

Ο ΠΑΟΚ, η Μακάμπι και το αιώνιο ερώτημα: ουδέτερος ο αθλητισμός;

 

Το παιχνίδι του ΠΑΟΚ με τη Μακάμπι δεν ήταν απλώς μια ευρωπαϊκή ποδοσφαιρική αναμέτρηση. Την ώρα που οι φίλαθλοι προετοιμάζονταν για το ματς, στον δημόσιο χώρο κυκλοφορούσαν καλέσματα και συλλέγονταν υπογραφές με αίτημα τον αποκλεισμό των ισραηλινών ομάδων από τις διεθνείς διοργανώσεις, ως αντίδραση στον πόλεμο στη Γάζα. Έτσι, αναδύεται ξανά το γνώριμο και δύσκολο ερώτημα: μπορεί ο αθλητισμός να παραμένει ουδέτερος ή είναι αναπόφευκτα πεδίο πολιτικής;

Η ιστορία δείχνει ότι η ουδετερότητα ήταν πάντοτε περισσότερο μια ευχή παρά μια πραγματικότητα. Η Νότια Αφρική αποκλείστηκε για σχεδόν τρεις δεκαετίες λόγω του απαρτχάιντ, η Γιουγκοσλαβία είδε τις ομάδες της να μένουν εκτός διεθνών διοργανώσεων στη διάρκεια των πολέμων, η Ρωσία και η Λευκορωσία απομονώθηκαν μετά την εισβολή στην Ουκρανία, ενώ δεκάδες χώρες μποϊκοτάρισαν Ολυμπιακούς Αγώνες στη δεκαετία του ’80 για να στείλουν πολιτικά μηνύματα. Ακόμη και το ίδιο το Ισραήλ βρέθηκε στο επίκεντρο παρόμοιων εντάσεων, καθώς πολλές αραβικές χώρες αρνήθηκαν κατά καιρούς να αγωνιστούν απέναντι σε ισραηλινούς αντιπάλους. Ο αθλητισμός υπήρξε πάντα ένα είδος διπλωματίας, όπου το γήπεδο γίνεται σκηνή διεθνών συγκρούσεων.

Το ποδόσφαιρο σήμερα δεν έχει πια τον παραδοσιακό εθνικό χαρακτήρα. Ο ΠΑΟΚ, όπως και οι περισσότερες ομάδες, είναι πολυεθνικός: Σέρβοι, Πορτογάλοι, Αφρικανοί και Έλληνες μοιράζονται την ίδια φανέλα. Το ίδιο ισχύει και για τις ισραηλινές ομάδες, όπου παίζουν ξένοι ποδοσφαιριστές που δεν ευθύνονται για τις πολιτικές αποφάσεις της κυβέρνησης. Ωστόσο, οι αποκλεισμοί μιας χώρας τιμωρούν στην πράξη και αυτούς τους ανθρώπους, μετατρέποντας τον αθλητισμό σε πεδίο αντιπαράθεσης που ξεπερνά το ίδιο το παιχνίδι.

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οι υπογραφές που συλλέγονται σήμερα δεν έχουν άμεση δεσμευτική ισχύ απέναντι σε θεσμούς όπως η UEFA ή η FIFA. Ανήκουν όμως στο ηθικό πεδίο της διαμαρτυρίας. Αποτελούν μια συμβολική πράξη που εκφράζει κοινωνική αγανάκτηση και θέτει το ερώτημα αν είναι δυνατόν να «παίζεται κανονικά μπάλα» όταν δίπλα συνεχίζεται η αιματοχυσία. Δεν αλλάζουν τους κανονισμούς, αλλά υπενθυμίζουν ότι ο αθλητισμός δεν είναι απομονωμένος σε έναν γυάλινο θόλο. Είναι μέρος της κοινωνίας, και ως τέτοιος δεν μπορεί να μένει αδιάφορος.

Ίσως τελικά το πραγματικό ζήτημα να μην είναι αν ο αθλητισμός είναι ουδέτερος –γιατί η ιστορία δείχνει ότι δεν ήταν ποτέ– αλλά ποια στάση επιλέγει κάθε εποχή απέναντι σε αυτό το δίλημμα. Και το παιχνίδι του ΠΑΟΚ με τη Μακάμπι απλώς ξαναφέρνει τη μπάλα στη σέντρα ενός παλιού και άλυτου αγώνα.

Η επικίνδυνη αυθαιρεσία του «μη ειδικού»

Στους καιρούς μας, όπου η πληροφορία ταξιδεύει με αστραπιαία ταχύτητα, η διαφορά ανάμεσα στη γνώση και την αυθαιρεσία συχνά θολώνει επικίνδυνα. Όταν όμως το κενό λόγου γίνεται φωνή ηγετών, τότε η κοινωνία δεν κινδυνεύει απλώς να παραπλανηθεί, κινδυνεύει να καταστραφεί. Οι δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ για την παρακεταμόλη και τον αυτισμό, όπως και οι παλιότερες «συμβουλές» του για απολυμαντικά κατά του κορωνοϊού, δεν είναι αστεία παραδείγματα υπερβολής. Είναι τρανές αποδείξεις του πόσο επικίνδυνη μπορεί να γίνει η άγνοια όταν ντύνεται με το ένδυμα εξουσίας.

Όταν ένας πολιτικός ηγέτης, με τεράστια δημόσια απήχηση, παίρνει το θράσος να δίνει «ιατρικές» συμβουλές χωρίς καμία επιστημονική γνώση, η κοινωνία εκτίθεται σε θανάσιμους κινδύνους. Οι πρόσφατες δηλώσεις του Ντόναλντ Τραμπ, ότι οι έγκυες δεν πρέπει να λαμβάνουν παρακεταμόλη επειδή –υποτίθεται– προκαλεί αυτισμό, δεν είναι ένα απλό λεκτικό ολίσθημα. Είναι μια πράξη επικίνδυνης αυθαιρεσίας, ανάλογη με την αδιανόητη παρότρυνσή του πριν λίγα χρόνια να καταπίνουμε χλωρίνη για να προστατευτούμε από τον COVID.

Η ιστορία μάς διδάσκει πως τέτοιοι ηγέτες δεν είναι απλώς γραφικοί. Είναι επικίνδυνοι. Η επιρροή τους σε εκατομμύρια πολίτες μετατρέπει τις προσωπικές τους εμμονές σε δημόσιο κίνδυνο. Όταν η άγνοια παρουσιάζεται ως σοφία και η αυθαιρεσία ως γνώση, τότε η κοινωνία απειλείται με συλλογική τύφλωση.

Ο Σωκράτης, αιώνες πριν, στηλίτευε με ανελέητη διαύγεια όσους μιλούσαν για όσα δεν κατείχαν. Ξεχώριζε τον «ἐπαΐοντα», τον γνώστη, από τον δοξολογούντα, αυτόν που απλώς διατυπώνει γνώμες. Η αληθινή σοφία, μας έλεγε, ξεκινά από την παραδοχή της άγνοιας. Τι θα έλεγε λοιπόν για ηγέτες που, ενώ αγνοούν τα στοιχειώδη, δεν σιωπούν αλλά υψώνουν το κενό τους ως σημαία;

Ο αρχαίος ελληνικός πολιτισμός έθεσε ως θεμέλιο της δημοκρατίας όχι την ισοπέδωση, αλλά την παιδεία και τη διάκριση. Μια κοινωνία που δεν ξέρει να ακούει τον ειδικό, αλλά παραδίδεται στη ρητορεία του δημαγωγού, χάνει την ίδια της την κρίση. Κι αν σήμερα εξακολουθεί να ισχύει ότι «εκλέγουμε τους πολιτικούς που μας αξίζουν», αυτό είναι η πιο οδυνηρή μας ήττα.

Το χρέος μας δεν είναι να καταγγέλλουμε μόνο την άγνοια των δημαγωγών. Είναι να προστατεύουμε την κοινωνία από αυτήν. Η επιστήμη, η παιδεία και η κριτική σκέψη είναι οι ασπίδες μας απέναντι σε επικίνδυνους ψευδοσωτήρες. Στο μέλλον, δεν πρέπει να αρκεστούμε στο μοιρολατρικό «έχουμε τους ηγέτες που μας αξίζουν», αλλά να χτίσουμε τη δημοκρατία που μας αξίζει: μια πολιτεία που τιμά τη γνώση, ακούει τους ειδικούς και αποκλείει από το βήμα όσους μιλούν για όσα δεν γνωρίζουν.

Όταν ο αθλητισμός γίνεται προέκταση της πολιτικής: η περίπτωση Σενγκούν!

Η νίκη της Τουρκίας επί της Ελλάδας στον ημιτελικό του EuroBasket 2025 δεν έμεινε μόνο στο παρκέ. Οι αναρτήσεις του Αλπερέν Σενγκούν και του περιβάλλοντός του άναψαν φωτιές, μειώνοντας την ίδια την αξία της εξαιρετικής εμφάνισης της εθνικής Τουρκίας και του ίδιου του Σενγκούν, καθώς και τη δίκαιη νίκη τους. Αντί να αναδειχθεί το αθλητικό επίτευγμα, επισκιάστηκε από συμβολισμούς που παραπέμπουν σε σκοτεινές σελίδες της ιστορίας.

Μετά τη νίκη, ο Σενγκούν ανάρτησε φωτογραφία με τη φράση «Σας πείραξε ο θαλασσινός αέρας;». Η φράση αυτή εκλήφθηκε από πολλούς ως υπαινιγμός στη Μικρασιατική Καταστροφή. Η τουρκική ομοσπονδία μπάσκετ ανάρτησε εικόνα με το μήνυμα «χωρίς οίκτο», που κατέβηκε έπειτα από παρέμβαση της ΕΟΚ. Την επόμενη μέρα, ο πατέρας του Σενγκούν ανάρτησε εικόνες με τον διαβόητο Τοπάλ Οσμάν, ηγετική μορφή τσετών, υπεύθυνο για σφαγές Ποντίων και Ελλήνων της Μικράς Ασίας και τον «Γκρίζο Λύκο», σύμβολα φορτισμένα με βία και ακροδεξιό εθνικισμό.

Η χρήση αυτών των συμβόλων δεν μπορεί να ερμηνευθεί ως αθώος ενθουσιασμός. Πρόκειται για συνειδητή μεταφορά ιστορικών και πολιτικών μηνυμάτων μέσα σε ένα αθλητικό πλαίσιο.

Ο αθλητισμός έχει τη δύναμη να ενώνει. Αλλά όταν χρησιμοποιείται για να προβάλλει ιστορικά σύμβολα βίας και εθνικιστικά μηνύματα, χάνει τον χαρακτήρα του και γίνεται εργαλείο προπαγάνδας.

Οι διεθνείς οργανισμοί όπως η FIBA οφείλουν να πάρουν θέση, γιατί η σιωπή είναι ανεπίτρεπτη ανοχή!

Είμαι βέβαιος ότι η θυσία μου δεν θα είναι μάταιη…

Στις 11 Σεπτεμβρίου 1973 έπεσε ο Σαλβαντόρ Αλιέντε. Ο στρατηγός Πινοσέτ, με τη στήριξη των Αμερικανών, ανέτρεψε τη νόμιμη κυβέρνηση και η δημοκρατία στη Χιλή καταλύθηκε. Ο Αλιέντε, μέσα από τα τελευταία του λόγια, ύψωσε φωνή αξιοπρέπειας και αντίστασης: «Η ιστορία είναι δική μας, και οι άνθρωποι κάνουν την ιστορία. Είμαι βέβαιος ότι η θυσία μου δεν θα είναι μάταιη…»

Την ίδια εποχή, εδώ στην Ελλάδα ζούσαμε κι εμείς μέσα στη σκιά της δικτατορίας. Ως φοιτητής τότε, έβλεπα το ελληνικό φοιτητικό κίνημα να φουντώνει, να ψάχνει ρωγμές μέσα στο καθεστώς, να κρατάει άσβεστη τη φλόγα της ελευθερίας. Τα νέα από τη Χιλή μάς συγκλόνισαν. Νιώθαμε πως η μοίρα των λαών ενώθηκε εκείνη τη στιγμή, πως η δική του μάχη ήταν και δική μας.

Σήμερα, μισό αιώνα αργότερα, ο κόσμος εξακολουθεί να δοκιμάζεται: πόλεμοι, ανισότητες, προσφυγιά, κλιματική κρίση, αυταρχισμοί που ξανασηκώνουν κεφάλι. Κι όμως, μέσα σε αυτό το σκοτάδι, η φωνή του Αλιέντε συνεχίζει να μας μιλά. Μας θυμίζει πως οι σπόροι που φυτεύονται με θυσία δεν χάνονται, αλλά περιμένουν τον χρόνο τους για να φυτρώσουν.

Αυτό είναι το παράθυρο της ελπίδας: να ξέρουμε ότι οι θυσίες δεν πήγαν χαμένες. Ότι κάθε αγώνας, μικρός ή μεγάλος, είναι μέρος μιας μακράς ιστορικής πορείας. Κι ότι η ιστορία πράγματι ανήκει στους ανθρώπους, σε όλους εμάς που, με την αξιοπρέπεια και τις πράξεις μας, μπορούμε να γράψουμε το αύριο.

3 Σεπτέμβρη 1974 – Η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ και η ιστορική της συμβολή!

Από την κοινωνική ανάγκη στην πολιτική έκφραση: το αποτύπωμα της 3ης Σεπτέμβρη

Η 3η Σεπτέμβρη 1974 δεν είναι απλώς μια ημερομηνία. Είναι η στιγμή που ένα μαζικό κοινωνικό αίτημα βρήκε πολιτική έκφραση και μετουσιώθηκε σε δύναμη αλλαγής. Με την ίδρυση του ΠΑΣΟΚ, η ελληνική κοινωνία έκανε το αποφασιστικό βήμα να αποτινάξει τα δεσμά του μετεμφυλιακού αποκλεισμού και να αναζητήσει τον εκδημοκρατισμό, την κοινωνική δικαιοσύνη και την εθνική αυτονομία.

Η κοινωνική και ιστορική αναγκαιότητα

Η Μεταπολίτευση υπήρξε η απαρχή της δημοκρατικής ομαλότητας, αλλά όχι και η πλήρης απάντηση στα αιτήματα της κοινωνίας. Τα πλατιά λαϊκά στρώματα διεκδικούσαν αναγνώριση, ισοτιμία, προκοπή. Το ΠΑΣΟΚ γεννήθηκε ως η φωνή αυτής της απαίτησης, συμπυκνώνοντας στο ιδρυτικό του τρίπτυχο το πνεύμα της εποχής: Εθνική Ανεξαρτησία, Λαϊκή Κυριαρχία, Κοινωνική Απελευθέρωση, Δημοκρατική Διαδικασία.

Οι μεγάλες τομές στο εσωτερικό

Η συμβολή του ΠΑΣΟΚ αποτυπώνεται στις μεγάλες τομές της δεκαετίας του ’80:

• Στην κοινωνία: ισότητα των φύλων, αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης, κατοχύρωση δικαιωμάτων.
• Στην οικονομία: αναδιανομή πόρων προς τους αδύναμους, ενίσχυση της περιφέρειας, στήριξη αγροτών και μικρομεσαίων.
• Στην υγεία: το ΕΣΥ θεμελίωσε την καθολική και δωρεάν πρόσβαση, αλλάζοντας το τοπίο.
• Στους θεσμούς: εκδημοκρατισμός του κράτους, ενίσχυση τοπικής αυτοδιοίκησης, θεσμοθέτηση κοινωνικών δικαιωμάτων.

Εξωτερική πολιτική – ισορροπία σε ψυχροπολεμικό περιβάλλον

Στον διεθνή χώρο, το ΠΑΣΟΚ κινήθηκε ανάμεσα στις αντιθέσεις των δύο υπερδυνάμεων, επιδιώκοντας έναν δρόμο πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής. Η ρητορική για εθνική ανεξαρτησία συνοδεύτηκε από πρακτικούς συμβιβασμούς, που κράτησαν τη χώρα στον δυτικό συνασπισμό χωρίς να την αποτρέψουν από το να διεκδικεί αυτόνομο ρόλο. Οι σχέσεις με τον αραβικό κόσμο, οι γέφυρες με τον Τρίτο Κόσμο και η κριτική στάση απέναντι στην ΕΟΚ κατέδειξαν μια Ελλάδα που επιδίωκε να ορίσει η ίδια τη θέση της στην Ανατολική Μεσόγειο.

Η λαϊκή ενσωμάτωση

Για χιλιάδες πολίτες, η άνοδος του ΠΑΣΟΚ σήμαινε το τέλος μιας ιστορικής περιθωριοποίησης. Η λαϊκή μνήμη συμπυκνώθηκε στη φράση: «Φάγαμε ψωμί επί ΠΑΣΟΚ». Δεν πρόκειται μόνο για την κυριολεκτική βελτίωση του βιοτικού επιπέδου, αλλά για την εμπειρία της κοινωνικής αναγνώρισης και της συμμετοχής σε μια συλλογική πορεία ανόδου.

Η συμβολή του Ανδρέα Παπανδρέου

Ο Ανδρέας Παπανδρέου υπήρξε ο αρχιτέκτονας αυτής της νέας πολιτικής πραγματικότητας. Ηγετική φυσιογνωμία με βαθιά γνώση της διεθνούς συγκυρίας και της ελληνικής κοινωνίας, κατάφερε να συνδέσει το αίτημα της αλλαγής με ένα συγκροτημένο πολιτικό σχέδιο. Η συμβολή του δεν εξαντλείται στην ίδρυση ενός κόμματος, αλλά στο ότι κατόρθωσε να μετατρέψει τον κοινωνικό ριζοσπαστισμό σε κυβερνητική πράξη και θεσμικό αποτύπωμα που άλλαξε τη φυσιογνωμία της χώρας.

Το αποτύπωμα της 3ης Σεπτέμβρη

Η ίδρυση του ΠΑΣΟΚ υπήρξε ιστορική τομή. Έδωσε φωνή στον λαϊκό ριζοσπαστισμό της Μεταπολίτευσης, προχώρησε σε θεσμικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις και ενίσχυσε τον διεθνή ρόλο της χώρας.

Η 3η Σεπτέμβρη παραμένει, έτσι, σημείο αναφοράς: όχι απλώς ως επέτειος, αλλά ως υπενθύμιση ότι η κοινωνική ανάγκη, όταν βρίσκει πολιτική έκφραση, μπορεί να μετασχηματίσει θεσμούς, ζωές και συλλογική αυτοπεποίθηση.

Η προοπτική για το σήμερα

Πενήντα ένα χρόνια μετά, η 3η Σεπτέμβρη λειτουργεί ως υπενθύμιση ότι η πολιτική μπορεί να απαντά σε πραγματικές κοινωνικές ανάγκες. Ότι οι θεσμοί και οι μεταρρυθμίσεις δεν είναι απλώς κείμενα νόμου, αλλά εργαλεία κοινωνικής ενσωμάτωσης και ισότητας.

Σε μια εποχή όπου η δημοκρατία δοκιμάζεται από ανισότητες, τεχνολογικούς μετασχηματισμούς και παγκόσμιες κρίσεις, η παρακαταθήκη της 3ης Σεπτέμβρη δείχνει ότι η σύνδεση πολιτικής και κοινωνικής ανάγκης παραμένει το μεγάλο ζητούμενο για κάθε σύγχρονο πολιτικό σχέδιο.

Μυθολογία, Διαδίκτυο και «Υπερδιαστατικοί Ελλάνιοι»: Ένα φαινόμενο σύγχρονης μυθοπλασίας!

🔹 «Ποιοι είναι οι “Υπερδιαστατικοί Ελλάνιοι”; Θεοί, εξωγήινοι ή απλώς μια ιστορία που γεννήθηκε στο διαδίκτυο;»

🔹 «Από τον Όλυμπο ως τους γαλαξίες: πώς οι αρχαίοι θεοί μετατράπηκαν σε “εξωγήινες οντότητες” μέσα από θεωρίες του διαδικτύου.»

🔹 «Οι “Υπερδιαστατικοί Ελλάνιοι” δεν προέρχονται από αρχαίες πηγές, αλλά από τη σύγχρονη φαντασία.»

«Ένα άρθρο για το πώς η μυθολογία συναντά τη φαντασία της εποχής μας και για την ανθρώπινη ανάγκη να πλάθουμε νέους μύθους!»

***

Τις τελευταίες δεκαετίες, και ιδιαίτερα με την εξάπλωση του διαδικτύου, παρατηρείται η διάδοση αφηγήσεων που συνδυάζουν όρους της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας με στοιχεία εξωγήινων πολιτισμών και κοσμολογικών θεωριών. Εκφράσεις όπως «Υπερδιαστατικοί Ελλάνιοι», «Συνομοσπονδία 13 Γαλαξιών», «Ανδρομέδιοι» ή «Αρκτούριοι» συναντώνται σε διαδικτυακά φόρουμ, blogs και βίντεο, συνήθως χωρίς καμία επιστημονική ή ιστορική πηγή. Το φαινόμενο αυτό συνιστά χαρακτηριστικό παράδειγμα δημιουργίας νέων μύθων που πατούν ταυτόχρονα στη φαντασία, στη θρησκευτική–μυστικιστική παράδοση και στην ανάγκη για ερμηνεία του σύγχρονου κόσμου.

Δεν υπάρχει καμία αρχαιολογική, φιλολογική ή ιστορική πηγή που να τεκμηριώνει την ύπαρξη των «Ελλάνιων» ως υπερδιαστατικών οντοτήτων ή τη σύνδεση των Ολύμπιων θεών με εξωγήινους πολιτισμούς. Οι αναφορές σε τέτοιες ιδέες προέρχονται αποκλειστικά από σύγχρονες διαδικτυακές κοινότητες και από εκδόσεις του χώρου του New Age, οι οποίες συχνά χρησιμοποιούν αποσπασματικά την ελληνική μυθολογία, αποδίδοντάς της «εξωγήινη» προέλευση.

Η αρχαία ελληνική γραμματεία (Όμηρος, Ησίοδος, τραγικοί, Πλάτων, Παυσανίας) αναφέρεται σε θεούς, ήρωες και ουράνια σώματα με συμβολικό και μυθολογικό χαρακτήρα, χωρίς ποτέ να υπονοεί «εξωδιαστημικές συμμαχίες». Αντίθετα, η κοσμολογία τους αντανακλά την παρατήρηση του νυχτερινού ουρανού και την ανάγκη σύνδεσης φυσικών φαινομένων με θεϊκές δυνάμεις.

Η ερμηνεία των θεών ως εξωγήινων οντοτήτων αποτελεί δημιούργημα του 20ού αιώνα. Μετά το 1960, η άνοδος της επιστημονικής φαντασίας, η διαστημική κούρσα και η ανάπτυξη των κινημάτων New Age στις ΗΠΑ γέννησαν θεωρίες για «ανώτερους πολιτισμούς φωτός» (π.χ. οι «Πλειάδιοι» της Barbara Marciniak).

Αυτές οι αφηγήσεις έφτασαν και στην Ελλάδα, όπου συνδέθηκαν με την κλασική μυθολογία, παράγοντας έναν νέο «μύθο»: τους «Υπερδιαστατικούς Ελλάνιους», οι οποίοι παρουσιάζονται ως θεματοφύλακες του ελληνικού πολιτισμού και του «ουράνιου Ελληνισμού». Εδώ η μυθολογία ανακατασκευάζεται για να λειτουργήσει ως κοσμολογική–εθνική αφήγηση.

Το διαδίκτυο επιτάχυνε αυτή τη διαδικασία. Blogs, μέσα κοινωνικής δικτύωσης και βίντεο στο YouTube πολλαπλασίασαν κείμενα με αναφορές σε «γαλαξιακές συνομοσπονδίες» και «θαλάμους φωτοθεραπείας», χωρίς καμία πηγή. Το κοινό συχνά γοητεύεται από την αίσθηση «μυστικής γνώσης» που υποτίθεται πως αποκαλύπτεται. Έτσι, δημιουργείται ένας κύκλος αναπαραγωγής φαντασιακών αφηγήσεων, όπου η πραγματικότητα, η μυθολογία και η φαντασία συγχέονται.

Οι θεωρίες περί «Υπερδιαστατικών Ελλάνιων» αποτελούν προϊόν σύγχρονης φαντασιακής μυθοπλασίας, χωρίς επιστημονική ή ιστορική βάση. Η ανυπαρξία πηγών είναι καθοριστική: καμία αρχαία ελληνική ή σύγχρονη επιστημονική μαρτυρία δεν τις υποστηρίζει. Αντίθετα, πρόκειται για μια πολιτισμική κατασκευή που συνδυάζει το αρχαίο παρελθόν με τον σύγχρονο μυστικισμό και τη γοητεία του διαστήματος.

Σε αυτή την έννοια, δεν έχουμε να κάνουμε με «αποκαλύψεις» αλλά με την δημιουργία νέων μύθων του 21ου αιώνα, οι οποίοι αντικατοπτρίζουν την ανθρώπινη ανάγκη για νόημα, υπέρβαση και κοσμική σύνδεση.

⸻

Ενδεικτική Βιβλιογραφία για όσους θέλουν να εμβαθύνουν:

Ελληνόγλωσση

• Κακριδής, Ι. Θ. Ελληνική Μυθολογία. Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 1986.
• Βερνάν, Ζαν-Πιερ. Μύθος και Σκέψη στους Έλληνες. Μτφρ. Σ. Τσακνιάς. Αθήνα: ΜΙΕΤ, 1991.
• Μπουγιούκος, Νίκος. Η Νέα Εποχή στην Ελλάδα: Μια κοινωνιολογική προσέγγιση. Αθήνα: Αρμός, 2004.
• Σακελλαρίου, Μ. Β. Αστρονομία και Μυθολογία στην Αρχαία Ελλάδα. Αθήνα: ΕΜΝΕ, 1998.

Ξενόγλωσση

• Hanegraaff, Wouter J. New Age Religion and Western Culture: Esotericism in the Mirror of Secular Thought. Brill, 1996.
• Lewis, James R., and Olav Hammer (eds.). Handbook of New Age. Brill, 2007.
• Marciniak, Barbara. Bringers of the Dawn: Teachings from the Pleiadians. Bear & Company, 1992.
• Burkert, Walter. Greek Religion. Harvard University Press, 1985.
• Vernant, Jean-Pierre. Myth and Thought among the Greeks. Routledge, 2006.
• Carroll, Bradley W., and Dale A. Ostlie. An Introduction to Modern Astrophysics. Cambridge University Press, 2017.