«Η ανεκτικότητα, η αδιαφορία και η απάθεια για τα κοινά είναι οι τελευταίες αξίες μιας κοινωνίας που πεθαίνει». Η φράση αυτή αποδίδεται στον Αριστοτέλη, και ακόμη κι αν δεν συναντάται αυτούσια στα έργα του, συμπυκνώνει την ουσία της πολιτικής του σκέψης: η δημοκρατία δεν είναι απλώς ένα πολίτευμα, είναι τρόπος ζωής που απαιτεί τη συμμετοχή όλων. Όταν οι πολίτες αποσύρονται, η κοινωνία οδηγείται στην παρακμή.
Η ανεκτικότητα είναι θεμελιώδης αξία κάθε δημοκρατίας. Όμως, όταν εκφυλίζεται σε αδιαφορία, χάνει το νόημά της. Η παθητική αποδοχή των πάντων οδηγεί σε ανοχή απέναντι στη διαφθορά, την αυθαιρεσία, την παραβίαση δικαιωμάτων. Μια κοινωνία που σιωπά γίνεται εύκολη λεία για όσους επιδιώκουν να την ελέγξουν.
Η αποχή των πολιτών από την πολιτική διαδικασία δεν αφήνει κενό, δημιουργεί γόνιμο έδαφος για τον λαϊκισμό, τον εθνικισμό και τις ακροδεξιές δυνάμεις. Ο λαϊκισμός προσφέρει εύκολες απαντήσεις σε σύνθετα προβλήματα, ο εθνικισμός στρέφει την κοινωνική ανασφάλεια εναντίον του «άλλου», ενώ η ακροδεξιά υπόσχεται αυταρχική «ασφάλεια». Όλα αυτά ανθίζουν όταν η πλειοψηφία σιωπά.
Η Ευρώπη προσφέρει άφθονα παραδείγματα:
- Στην Ουγγαρία και την Πολωνία, κυβερνήσεις με αυταρχικά χαρακτηριστικά περιορίζουν θεσμούς και πλουραλισμό.
- Στη Γαλλία, το Εθνικό Ράλι της Μαρίν Λεπέν έχει καθιερωθεί ως βασική πολιτική δύναμη.
- Στη Γερμανία, η AfD κερδίζει έδαφος εκμεταλλευόμενη φόβους για την οικονομία και τη μετανάστευση.
- Στην Ελλάδα, η επανεμφάνιση ακροδεξιών μορφωμάτων μετά την καταδίκη της Χρυσής Αυγής δείχνει ότι το φαινόμενο παραμένει επικίνδυνα ζωντανό.
- Η ιστορία του 20ού αιώνα απέδειξε πόσο ολέθρια μπορεί να αποβεί η απάθεια των πολιτών απέναντι στις δημοκρατικές διαδικασίες. Η ίδια απειλή πλανάται ξανά σήμερα.
Η πρόσφατη συνάντηση του Ντόναλντ Τραμπ με τον Βλαντίμιρ Πούτιν στην Αλάσκα (15 Αυγούστου 2025) ήταν αποκαλυπτική. Δύο ισχυροί ηγέτες συναντήθηκαν για να συζητήσουν τον πόλεμο στην Ουκρανία, χωρίς όμως καμία ουσιαστική συμφωνία για κατάπαυση του πυρός. Ο Ουκρανικός λαός, ο άμεσα θιγόμενος, βρέθηκε στο περιθώριο. Οι αποφάσεις ελήφθησαν «πίσω από κλειστές πόρτες», σε ένα σκηνικό διπλωματικής επισημότητας, μακριά από τις ανάγκες και τις φωνές των κοινωνιών.
Η εικόνα του κόκκινου χαλιού στον Πούτιν λειτούργησε ως επικοινωνιακή νίκη για τη Μόσχα, την ώρα που οι Ουκρανοί συνέχιζαν να μετρούν απώλειες. Η πολιτική, αντί να εκφράζει τη λαϊκή βούληση, παρουσιάστηκε ως παιχνίδι ισχύος ηγετών. Και αυτή η αποσύνδεση ενισχύει το αίσθημα ότι «τίποτα δεν αλλάζει», τροφοδοτώντας ακριβώς εκείνη την αδιαφορία που αποδυναμώνει τις δημοκρατίες.
Η κρίση εμπιστοσύνης στους θεσμούς και η ψηφιακή χειραγώγηση μέσω των κοινωνικών δικτύων βαθαίνουν την αποξένωση. Ο πολίτης που δεν συμμετέχει γίνεται ευάλωτος στη δημαγωγία, στις ψευδείς ειδήσεις, στις θεωρίες συνωμοσίας. Μια δημοκρατία που δεν στηρίζεται από τους πολίτες της, δεν μπορεί να αντέξει.
Η φράση που αποδίδεται στον Αριστοτέλη λειτουργεί σαν καμπανάκι. Η ανεκτικότητα χωρίς κριτήρια, η αδιαφορία και η απάθεια δεν είναι απλές αδυναμίες, είναι τα συμπτώματα μιας κοινωνίας που πεθαίνει. Η πρόσφατη συνάντηση Τραμπ–Πούτιν μας υπενθυμίζει πόσο εύκολα η πολιτική μπορεί να αποσυνδεθεί από τους λαούς. Η απάντηση δεν μπορεί να είναι άλλη από την ενεργή συμμετοχή, τον έλεγχο, την αντίσταση στη μοιρολατρία.
Η δημοκρατία δεν πεθαίνει από έναν εχθρό που την πολεμά, αλλά από τους πολίτες που παύουν να τη ζουν.
—————-
Πηγές:
- The Guardian: «Η Ρωσία πανηγυρίζει, ο Πούτιν αποχωρεί χωρίς παραχωρήσεις»
- AP News: «Ο Τραμπ υποδέχεται τον Πούτιν με κόκκινο χαλί. Οι Ουκρανοί νιώθουν προδομένοι»
- Financial Times: «Καμία συμφωνία στο Αλάσκα, μόνο φιέστες και δηλώσεις»
––––––––
#Δημοκρατία #Πολιτική #Αριστοτέλης #Λαϊκισμός #Ακροδεξιά #Αδιαφορία #Τραμπ #Πούτιν #Ουκρανία #Ευρώπη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου