Δυστυχώς και μνημόνιο 3, να βρούμε τώρα τον δρόμο της λογικής και του μέτρου!

του Γιάννη Μαγκριώτη

Ο κύκλος της μεταπολίτευσης κράτησε 41 χρόνια. Όσες ενστάσεις και αν υπάρχουν, η περίοδος αυτή είναι μακράν η καλύτερη από ιδρύσεως του ελληνικού κράτους. Το πολιτικό σύστημα που πρωταγωνίστησε στη μεταπολίτευση χρειάστηκε πέντε χρόνια για να κλείσει τον κύκλο του. Το νέο πολιτικό σύστημα, που δημιούργησε η κρίση, χρειάστηκε μόνο πέντε μήνες για να κλείσει τον δικό του κύκλο.

Το παλιό πολιτικό σύστημα έλυσε το πολιτειακό πρόβλημα της χώρας, πηγή μόνιμου διχασμού και δεινών. Έχτισε τη μακροβιότερη και σταθερότερη δημοκρατική πολιτεία. Δεν μπόρεσε όμως να αποβάλει τις παθογένειες του παρελθόντος: τον πελατειακό του χαρακτήρα, τον λαϊκισμό, την αδιαφάνεια στη λειτουργία και την αναποτελεσματικότητά του, μπροστά στις νέες απαιτήσεις της εποχής.

Η χώρα εντάχθηκε στους ευρωατλαντικούς θεσμούς και την ευρωζώνη, γεγονός που της παρέχει ασφάλεια στον ταραγμένο και ασταθή κόσμο, ιδιαίτερα της γειτονιάς μας. Δεν έχτισε όμως σχέσεις ισοτιμίας, γιατί παρότι κλείδωσε την ασφάλεια της Κύπρου στην ΕΕ και μείωσε την ένταση στα θαλάσσια και χερσαία σύνορά μας, δεν έλυσε κανένα από τα ανοιχτά θέματα που κληρονόμησε από το παρελθόν και ιδιαίτερα από τις αθλιότητες της εθνοκάπηλης χούντας.

Υπερτετραπλασιάστηκε το ΑΕΠ της χώρας, φθάνοντας στις 22 πιο πλούσιες χώρες του κόσμου, παρ’ όλο τον μικρό πληθυσμό της. Δεν αποκτήσαμε όμως ποτέ παραγωγικό βάθος, ανταγωνιστική και εξωστρεφή οικονομία. Αντί να αξιοποιήσουμε το ευρώ, που έριξε κατακόρυφα τα επιτόκια κάθε δανεισμού, πολλαπλασίασε τον δημόσιο και ιδιωτικό πλούτο και δημιούργησε ασφάλεια για επενδύσεις, εμείς επιμείναμε στην οικονομία της αλόγιστης κατανάλωσης, που στηριζόταν σε κοινοτικούς πόρους, στα δάνεια και στην παραοικονομία. Το 2008, το κατά κεφαλήν εισόδημα στη χώρα μας είχε ξεπεράσει κατά πολύ τον μέσο όρο των χωρών της ευρωζώνης. Η ανεργία όμως παρέμενε πολύ υψηλή, το κοινωνικό κράτος και το εκπαιδευτικό σύστημα ήταν σπάταλα, αναποτελεσματικά και άδικα.

Δεν ήταν μόνο τα δημοσιονομικά που είχαν εκτροχιαστεί, το κυρίως πρόβλημα ήταν το έλλειμμα παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας της οικονομίας, που είχε ενταθεί. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την υψηλή ζήτηση που δημιουργούσαν οι κοινοτικοί πόροι, τα δανεικά και τα παράνομα εισοδήματα, εκτόξευσαν τις εισαγωγές, ιδίως των ειδών πολυτελείας, και συρρίκνωσαν δραματικά τις εξαγωγές. Σε μια ανοιχτή, ανταγωνιστική, παγκόσμια οικονομία, ιδιαίτερα των τελευταίων τριάντα χρόνων, όπου κυριαρχεί το χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο και η φθηνή παραγωγή στις αναδυόμενες οικονομίες των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης και της Ασίας, η κατάρρευση ήταν θέμα αφορμής.

Αυτή ήρθε από τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 στις ΗΠΑ, η οποία διαχύθηκε σε όλο τον κόσμο και χτύπησε τις πιο ανοχύρωτες οικονομίες. Μια τέτοια ήταν η δική μας.

Το παλιό πολιτικό σύστημα καθυστερημένα το 2010 ανέλαβε τις ευθύνες του. Η κρίση το διέλυσε, ελπίζω η ιστορία να το δικαιώσει. Το νέο, που κράτησε πολλές παθογένειες του παλιού και επαύξησε τον λαϊκισμό, κλείνει τον σύντομο κύκλο του βίαια. Θα κατηγορηθεί για πολλά. Ευτυχώς όμως, παρότι πολύ αργά και με πολλά λάθη, που κόστισαν και θα κοστίσουν πολύ στη χώρα, στην οικονομία και στην κοινωνία, φαίνεται ότι κάνει το σωστό βήμα.

Οι πολίτες, παρότι θα επωμιστούν άδικα και πρόσθετες θυσίες, ελπίζω να αντιδράσουν με ωριμότητα. Γιατί η δική τους ωριμότητα, και ιδίως των νέων, θα χτίσει τον νέο κύκλο της Ελληνικής Δημοκρατίας. Είναι η βασική προϋπόθεση, παρότι οι συνθήκες είναι πολύ δύσκολες. Η Ευρώπη των αντιθέσεων, της ακαμψίας και των ιδεοληψιών είναι ταυτόχρονα και ο πιο ασφαλής και προνομιούχος χώρος στον πλανήτη, για να χτίσουμε τον νέο ελπιδοφόρο δρόμο μας ως έθνος και ως κοινωνία.

Ο καταναλωτικός ναρκισσισμός, που μας κυρίευσε τις τελευταίες δεκαετίες, με ευθύνη πολλών ελίτ, κυρίως όμως της πολιτικής, της επιχειρηματικής και των ΜΜΕ, είναι το τοξικό πρότυπο που πρέπει να αποβάλουμε. Μια κοινωνία λογικής, μέτρου και δημιουργικότητας, παραγωγής και εργασίας, ασφάλειας και δημιουργικής ψυχαγωγίας, μπορεί να είναι μακρινός και να φαντάζει σήμερα ακατόρθωτος στόχος, πρέπει όμως να χαρακτηρίζει το βαθύτερο νόημα των επιλογών της.

Δημοσιεύτηκε στη «Θεσσαλονίκη» της Δευτέρας 13 Ιουλίου 2015