Γιατί η αντιπολίτευση στην Ελλάδα δεν πείθει τον μεσαίο χώρο;
Η ιδεολογική ηγεμονία και ο Γκράμσι!
Ο Αντόνιο Γκράμσι, στοχαστής και πολιτικός του 20ού αιώνα, ανέδειξε την έννοια της ηγεμονίας: την ικανότητα μιας κοινωνικής ή πολιτικής δύναμης να παρουσιάζει τα συμφέροντά της ως «κοινή λογική», ως αυτονόητη επιλογή. Η εξουσία, έλεγε, δεν ασκείται μόνο με νόμους ή αστυνομία, αλλά κυρίως με συναίνεση – διαμορφώνεται στο σχολείο, στα ΜΜΕ, στη γλώσσα και στην κουλτούρα.
Η ιδεολογική ηγεμονία κατακτάται, δεν χαρίζεται. Και στην Ελλάδα σήμερα, η αντιπολίτευση δεν έχει κατακτήσει το πεδίο της κοινής λογικής.
Το πολιτικό τοπίο: φθορά χωρίς εναλλακτική!
Στις δημοσκοπήσεις, η Νέα Δημοκρατία εμφανίζεται με πτωτική δυναμική – αποτέλεσμα φθοράς από σκάνδαλα, κρίση κόστους ζωής, κρατική ανεπάρκεια. Κι όμως, διατηρεί την πολιτική της κυριαρχία. Γιατί; Διότι κανείς δεν προσφέρει πειστική εναλλακτική αφήγηση.
Η αντιπολίτευση παραμένει κατακερματισμένη και άτονη:
Ο ΣΥΡΙΖΑ παλινδρομεί ανάμεσα στον παλιό ριζοσπαστισμό και έναν ασαφή τεχνοκρατισμό.
Το ΠΑΣΟΚ μοιάζει περισσότερο να αναμένει, παρά να προτείνει.
Το ΚΚΕ επιμένει στην αυτάρκεια, χωρίς πρόθεση διεύρυνσης.
Η Ζωή Κωνσταντοπούλου ανεβαίνει, αλλά με απόλυτο και καταγγελτικό λόγο, χωρίς ρεαλιστικό πρόγραμμα διακυβέρνησης.
Η «κοινή λογική» – δηλαδή ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο με αξιοπρέπεια, ασφάλεια και συμμετοχή – παραμένει έδαφος κατειλημμένο από τη ρητορική της κυβέρνησης: σταθερότητα, επενδύσεις, «κανονικότητα».
Η ηγεμονία του κενού
Ο Γκράμσι έγραφε:
«Η κρίση συνίσταται στο γεγονός ότι το παλιό πεθαίνει και το καινούργιο δεν μπορεί να γεννηθεί. Στο μεταξύ, εμφανίζονται τα πιο ποικίλα νοσηρά φαινόμενα.»
Αυτό είναι σήμερα το ελληνικό πολιτικό σκηνικό:
Ένα κενό ηγεμονίας, όπου η φθορά δεν γεννά εναλλακτική, αλλά παράγει θυμό χωρίς προοπτική.
Τι χρειάζεται η αντιπολίτευση;
Η απάντηση δεν είναι μόνο οργανωτική ή επικοινωνιακή – είναι βαθιά ιδεολογική.
Χρειάζεται:
Νέο πολιτικό αφήγημα, που να πατά στην κοινωνική πραγματικότητα: στεγαστική κρίση, ανισότητα, αβεβαιότητα.
Γλώσσα απλή και καθαρή, όχι τεχνοκρατική, όχι ξύλινη.
Επαναπροσδιορισμό αξιών – ισότητα, συμμετοχή, ελευθερία – όχι ως αφηρημένα σύμβολα, αλλά ως καθημερινή εμπειρία.
Χωρίς αυτά, η αντιπολίτευση θα παραμείνει αντανακλαστική, καταγγελτική, πολιτικά αδρανής.
Η κοινή λογική δεν χαρίζεται – οικοδομείται
Η κοινή λογική δεν προσφέρεται έτοιμη. Χτίζεται μέσα στην κοινωνία, διεκδικείται, κοινωνικοποιείται. Μόνο τότε γίνεται και πλειοψηφική.
Ο Ανδρέας Παπανδρέου το είχε καταλάβει:
Ένταξε τη μεσαία τάξη στους «μη προνομιούχους». Της μίλησε όχι ως ελίτ, αλλά ως μέρος μιας κοινωνικής πλειοψηφίας που διεκδικούσε αλλαγή. Έπλασε ένα αφήγημα ελπίδας – λαϊκό, ριζοσπαστικό, πλειοψηφικό.
Αυτό είναι το στοίχημα κάθε προοδευτικής ηγεμονίας:
Να δώσει νέα μορφή στην κοινή λογική της εποχής.
Χωρίς σύνδεση με τη μεσαία τάξη και το πολιτικό κέντρο, δεν υπάρχει εναλλακτική.
Υπάρχει μόνο κενό - και το κενό δεν συγκινεί, ούτε κινητοποιεί!
Ενδεικτικές Πηγές:
Antonio Gramsci, Selections from the Prison Notebooks, International Publishers.
Δημοσκοπήσεις Απριλίου 2025: Public Issue, MRB, Pulse (μέσω kathimerini.gr, efsyn.gr)
Ανάλυση Κ. Πουλάκη για την «κεντρώα ηγεμονία», περιοδικό Σύγχρονα Θέματα, τεύχος 161.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου