Μια αριστερή ηθική

Jean-Daniel

του ΜΙΧΑΛΗ ΜΗΤΣΟΥ από ΤΑ ΝΕΑ 10 Μαΐου 2011

 Εχει γίνει αυτό που ο Καµύ θα αποκαλούσε «ριζοσπάστης µεταρρυθµιστής». Τρέφει τη φιλοδοξία να φτάσει σε µια «ευτυχία χωρίς υπερβατικότητα», όπως θα έλεγε ο Σπινόζα. Στα 91 του, ο διευθυντής του Νουβέλ Οµπζερβατέρ Ζαν Ντανιέλ παραδίδει στην ανθρωπότητα µια «αριστερή ηθική».
1) ∆εν θέλω να αλλάξω τον κόσµο· θέλω να τον µεταρρυθµίσω.

2) Ο προηγούµενος αιώνας θα έπρεπε να µας έχει πείσει να δυσπιστούµε απέναντι σε όλες τις επαναστάσεις, να κατανοούµε όλες τις αντιστάσεις και να αγκαλιάζουµε το µεταρρυθµιστικό πνεύµα.

3) Η έκρηξη των δογµάτων και των ιδεολογιών θα έπρεπε να µας έχει καταδικάσει στη σεµνότητα και σε µια πραγµατική λατρεία των σύνθετων καταστάσεων. Σε ό,τι µε αφορά, έχω αποφασίσει να ενδιαφέροµαι πάντα για τους λόγους που έχουν όσοι διαφωνούν µαζί µου.

4) Η σοφία έγκειται στο να µην κάνεις ποτέ διάκριση ανάµεσα στις έννοιες της ελευθερίας και της ισότητας. Η πρώτη χωρίς τη δεύτερη οδηγεί στη ζούγκλα των ανταγωνισµών. Η ισότητα χωρίς την ελευθερία οδηγεί στην οµοιοµορφία και την τυραννία. ∆εν πρέπει επίσης να κάνεις διάκριση ανάµεσα στη µέριµνα για τη δηµιουργία πλούτου και τη µέριµνα για την κατανοµή του. Ο στόχος κάθε δηµιουργίας είναι ο άνθρωπος.

5) Με την έννοια αυτή, το χρήµα δεν είναι τίποτα παραπάνω από το σύµβολο ενός εµπορεύµατος και το εργαλείο που χρησιµεύει για την καλύτερη κυκλοφορία του.

6) Σύµφωνα µε τον Μαρξ, η βία είναι αποτέλεσµα της µετάβασης από τη µια εποχή στην άλλη, όπως συνέβη στη διάρκεια της µετάβασης από τον φεουδαρχισµό στον καπιταλισµό. Μόνο σε αυτή την περίπτωση η βία είναι προοδευτική, ή ακόµη και επαναστατική.

7) Παρά ταύτα, ένας «αναπόφευκτος και ταυτόχρονα αδικαιολόγητος» πόλεµος µπορεί να είναι αναγκαίος για λόγους αυτοάµυνας. Πρέπει όµως να κηρύσσεται µόνο ως έσχατο µέσο, αφού έχουν αποκλειστεί όλες οι άλλες λύσεις.

8) Στη µοίρα ενός θύµατος δεν είναι γραµµένο ότι θα είναι πάντοτε θύµα. Μετά την απελευθέρωσή του, µπορεί να µετατραπεί σε δήµιο.

9) Από την παιδική µου ηλικία έµαθα να θεωρώ τον εξευτελισµό ένα από τα χειρότερα δεινά της ανθρωπότητας.

10) Υπάρχουν πολλοί τρόποι να µην παραιτηθείς µπροστά στις δυστυχίες της ζωής και τις κατάρες των ανθρώπων.

Μπορεί να θεωρείς ότι «η ζωή δεν είναι τίποτα, αλλά τίποτα δεν αξίζει όσο η ζωή» (Μαλρώ). Οτι «δεν πρέπει να αναζητείς τον Θεό σε κανένα άλλο µέρος από όλα τα µέρη» (Ζιντ). Οτι µόνο ο θαυµασµός που µετατρέπεται σε αγάπη µπορεί να µας εµποδίσει να θεωρούµε ότι «η ζωή είναι ένα θορυβώδες και παθιασµένο παραµύθι που το διηγείται ένας ηλίθιος και δεν σηµαίνει τίποτα» (Σαίξπηρ). Ετσι κι αλλιώς, όπως λέει µεγαλειωδώς ο Φρανσουά Τσενγκ, «όλες οι κρίσεις, όλες οι λατρείες και όλες οι τελετές µπορούν να εξαφανιστούν, εκτός από µία, την Οµορφιά».